Σκέψεις γύρω από τη σύγχρονη εργασία και την επιχειρηματικότητα

λέξεις κλειδιά:

μορφές απασχόλησης, δεξιότητες απασχολησιμότητας, επαγγελματικός προσανατολισμός, αυταπασχόληση, επιχειρηματικότητα, ανεργία, αυτοπεποίθηση

Της Ιωάννας Ν. Τριπερίνα

Ψυχολόγου MSc. Εργασιακής & Οργανωσιακής Ψυχολογίας

                                                                                                     Ψυχολογικό Εργαστήρι Ευφυούς Σταδιοδρομίας «CleverCareer»

 http://www.clevercareer.gr/entrepreneurship.htm

Μήπως μια κάπως «ρομαντική» επιχειρηματικότητα δίνει διέξοδο στο αδιέξοδο του σύγχρονου αναποτελεσματικού και απογοητευμένου εργαζόμενου ή άνεργου;

Η εργασία για τον άνθρωπο στις μέρες μας έχει αλλάξει περιεχόμενο και μορφή. Η τεχνολογική επανάσταση καθόρισε το περιεχόμενο και τη μορφή της, προσδίδοντάς της τα χαρακτηριστικά της ανεξαρτησίας, της γοργής αλλαγής και της πολυπλοκότητας. Ο άνθρωπος όμως φαίνεται ότι δεν έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και αναμένει από την εργασία τα χαρακτηριστικά που είχε μετά τη βιομηχανική επανάσταση, δηλαδή εξάρτηση, μονιμότητα, σταθερότητα, ασφάλεια. Αυτό φαίνεται ότι του δημιουργεί πολλά προβλήματα, επηρεάζοντας τη δυνατότητα απασχόλησής του, την απόδοσή του στην εργασία, την ικανοποίηση που εισπράττει από αυτή και την ισορροπία μεταξύ της προσωπικής και της εργασιακής – κοινωνικής του ζωής.

Μερικές παρατηρήσεις από την εμπειρική λειτουργία του κόσμου μας και την πρόοδο της επιστήμης, θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλείται ο σύγχρονος άνθρωπος να εξελίξει τη σταδιοδρομία του με σκοπό να ευχαριστιέται τη ζωή και την εργασία και να είναι αποτελεσματικός, για καλό δικό του και καλό του κοινωνικού συνόλου.

Σύγχρονες μορφές απασχόλησης

Οι σύγχρονες μορφές απασχόλησης είναι οι:

• Μισθωτή απασχόληση (εργασία έναντι ημερομισθίου ή μισθού) ή, αλλιώς, ό,τι απέμεινε από τις παλιότερες μορφές απασχόλησης, και η
• Αυταπασχόληση (εργασία με σκοπό το οικονομικό όφελος, ιδιοκτησία επιχειρήσεων, μη αμειβόμενη οικιακή εργασία, παραγωγή αγαθών ή υπηρεσιών για ατομική ή οικογενειακή κατανάλωση).

Η αυταπασχόληση μπορεί να είναι και:

- Ευκαιριακή απασχόληση

- Εποχιακή απασχόληση

- Ασυνεχής απασχόληση

- Μερική απασχόληση

- Άτυπη απασχόληση.

Στις σύγχρονες μορφές απασχόλησης συγκαταλέγονται η σύνταξη και η ανεργία.

Μια συγκριτική θεώρηση των σύγχρονων μορφών απασχόλησης οδηγεί στη διαπίστωση ότι η μισθωτή απασχόληση περιορίζεται ενώ αυξάνεται ο ανταγωνισμός και η αλληλεπίδραση μεταξύ των μορφών απασχόλησης, συνεπώς αυξάνεται η αστάθεια και η κινητικότητα. Στην εποχή μας κυριαρχεί ο πολυεπαγγελματισμός, η πολυδραστηριότητα των απασχολούμενων. Στο σύγχρονο μοντέλο επαγγελματικής σταδιοδρομίας η εργασία εναλλάσσεται με την ανεργία, την κατάρτιση και την άδεια (μητρική, φοιτητική, στρατιωτική).

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, οι άνθρωποι στις μέρες μας χρειάζεται να αναπτύσσουν δεξιότητες απασχολησιμότητας, όπως

v     Επιχειρηματικότητα

v     Επικοινωνία

v     Επίλυση προβλημάτων

v     Ευελιξία

v     Δημιουργικότητα

v     Προσαρμοστικότητα

v     Ανθεκτικότητα.

Όμως, πόσο εύκολο είναι να ξεριζώσει ο νεοέλληνας πεπαλαιωμένες αντιλήψεις για τη μόνιμη θέση εργασίας; Κι όταν αναφέρομαι στη «μόνιμη θέση», μην έρχεται στο μυαλό σας μόνο ο δημόσιος τομέας. Ακόμα και στον ιδιωτικό τομέα, οι εταιρίες προσφέρουν στα στελέχη τους και στους εργαζόμενούς τους με τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, σχετική σταθερότητα και ασφάλεια, με αντάλλαγμα την αφοσίωση και την εξάρτησή τους από αυτές. Είναι ριζωμένη στο νεοέλληνα η αντίληψη της εργασίας που «προσφέρεται» με το ανάλογο τίμημα σε κάθε περίπτωση. Θεωρώ ότι αυτό το τίμημα περιλαμβάνει αναπόφευκτα το βόλεμα και τη διαφθορά, ως και τον εθισμό στην εργασία (γιάπηδες, workaholics) για την επίτευξη υψηλών στόχων. Ο σύγχρονος Έλληνας θα χρειαστεί να αλλάξει αντιλήψεις για την εργασία, ώστε να διευκολυνθεί να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Οι νέες αντιλήψεις περιλαμβάνουν τη διεκδίκηση της εργασίας με όλους τους δυνατούς τρόπους και τη δημιουργική διαμόρφωσητης εργασίας με βάση τις προσωπικές δυνατότητες του καθενός.

Σπουδές, επαγγελματικός προσανατολισμός, επάγγελμα

Ο νεοέλληνας έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις σπουδές. Σπούδασε τα παιδιά του στα Πανεπιστήμια και τα εφοδίασε με όλες τις απαιτούμενες γνώσεις για να βγουν στην αγορά εργασίας. Τελικά, τα περισσότερα παιδιά σπούδασαν επάγγελμα και σήμερα δυσκολεύονται να το αξιοποιήσουν, και κυρίως πίστεψαν ότι αυτό είναι το καλύτερο που έχουν να κάνουν. Όμως, η γραμμική θεώρηση των σπουδών, ως πρόδρομου μιας συγκεκριμένης επαγγελματικής σταδιοδρομίας, έχει ήδη εκ των πραγμάτων εκλείψει. Αυτή η γραμμική θεώρηση των σπουδών και του επαγγέλματος μπορεί να έχει εφαρμογή σε τεχνικά επαγγέλματα. Κατά τα άλλα, οι σπουδές είναι περισσότερο αναγκαίο να είναι σπουδές ζωής, να σε μαθαίνουν πώς να μαθαίνεις, να σου καλλιεργούν επιχειρηματικές δεξιότητες, να σε προετοιμάζουν για πολλά και διαφορετικά πράγματα, όπως για τον πολυεπαγγελματισμό και την πολυδραστηριότητα, χωρίς αυτό να είναι λύση ανάγκης. Υπό αυτό το πρίσμα οι σπουδές κατευθύνονται από το γενικό προς το ειδικό, όσο περισσότερο εξελίσσονται, ενώ περιλαμβάνουν βάσεις, θεμέλια γνώσεων, γενικότερη παιδεία, που αποτελούν το υπόβαθρο για να χτιστούν αργότερα οι συγκεκριμένες γνώσεις που απαιτούνται σε κάθε τομέα. Υπό αυτό το πρίσμα, οι περισσότερες σπουδές παραμένουν «γενικές», ενώ εξειδικεύονται αργότερα στον τομέα της απασχόλησης, καθώς αυτός παίζει μαζί με την απασχόληση και το ρόλο της κατάρτισης, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και τους στόχους του. Έτσι, έχουμε πιο συγχρονισμένα και καλύτερα αποτελέσματα, ενώ σπαταλούμε λιγότερο χρόνο και χρήματα.

Είναι εξάλλου βασικό να αντιληφθούμε τις σπουδές ως μία διαδρομή, η οποία δεν ξεκινάει από το σχολείο για να ολοκληρωθεί με το επάγγελμα, αλλά διαρκεί σε όλη την πορεία της ζωής, άλλοτε με το χαρακτήρα της εκπαίδευσης και άλλοτε με το χαρακτήρα της κατάρτισης.

Η θεωρία της θετικής ψυχολογίας του Seligman και η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης τουGardner έριξαν νέο φως στις δυνατότητες του ανθρώπου, οι οποίες δεν καλλιεργούνται μόνο στο σχολείο με την απόκτηση των παραδοσιακών γνώσεων, ούτε αφορούν ένα δύο κλασικούς τομείς. Καλύπτουν όλο το φάσμα της δράσης του σύγχρονου ανθρώπου, ενώ αξίζει να τις προσεγγίσει κανείς ως προς το πώς και όχι ως προς το τι. Πώς κάνω οτιδήποτε κάνω και όχι τι κάνω. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι δεν έχει τόσο σημασία τι δουλειά κάνω, αλλά πώς κάνω τη δουλειά που κάνω, για να είμαι αποτελεσματικός και ευχαριστημένος.

Επιχειρηματικότητα

Οι περισσότεροι Έλληνες σήμερα μάλλον θεωρούν την ιδέα να γίνουν επιχειρηματίες μια λιγότερο επιθυμητή επιλογή καριέρας. Ένας σοβαρός λόγος για αυτό είναι ότι η δημιουργία νέων επιχειρήσεων δεν θεωρείται κατάλληλος τρόπος για να γίνει κάποιος πλούσιος, πράγμα που αποτελεί το όνειρο της πλειονότητας των ανθρώπων. Ένας άλλος λόγος είναι ότι ο σύγχρονος επιχειρηματίας δεν έχει το κύρος που έχει το στέλεχος μιας επιχείρησης, ενώ υπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι οι επιχειρηματίες φοροδιαφεύγουν. Η αποφυγή της ανάληψης ρίσκων, η έλλειψη καινοτόμου διάθεσης, ο φόβος της αποτυχίας και η ελλιπής κοινωνική υποστήριξη, είναι παράγοντες της ανθρώπινης συμπεριφοράς που δεν ενθαρρύνουν την επιχειρηματικότητα. Εξάλλου, όλες οι βαθμίδες εκπαίδευσης δεν ασχολούνται με την προετοιμασία ή την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας. Για λόγους σαν και αυτούς, η επιχειρηματικότητα κατά κύριο λόγο είναι λύση ανάγκης στην Ελλάδα και όχι λύση επιλογής, δεδομένου μάλιστα ότι δεν ενθαρρύνεται ή διευκολύνεται από τους νόμους και τις πολιτικές του Ελληνικού κράτους.

Φαίνεται όμως ότι η επιχειρηματικότητα είναι η κατεύθυνση προς την οποία προτρέπει τον άνθρωπο η εποχή μας. Η ανεργία μαστίζει, είτε αφορά χλιδάνεργους, είτε απολυμένους, είτε ακατάλληλα, αχρείαστα πλέον τυπικά προσόντα.

Η ανεργία μετριέται με διάφορους δείκτες. Ένας ρηξικέλευθος δείκτης είναι η διάθεση εργασίας. Κατά κάποιον τρόπο και κατά μίαν έννοια, ο άνθρωπος που επιθυμεί εργασία, έχει πάντοτε εργασία: ακόμα και μια άτυπη εργασία με σκοπό το οικονομικό όφελος, τη δημιουργία μιας δραστηριότητας με σκοπό το οικονομικό όφελος, μη αμειβόμενη οικιακή εργασία, την παραγωγή αγαθών ή υπηρεσιών για ατομική ή οικογενειακή κατανάλωση, κ.α.

Ανεργία υπάρχει όταν υπάρχει μισθωτή απασχόληση. Με αυταπασχόληση δεν υπάρχει ανεργία. Είναι αμφίβολο όμως πόσο υπάρχουν εισοδήματα τότε. Εδώ χρειάζεται να μας ρίξουν το φως τους οι σύγχρονοι οικονομολόγοι.

Από καθαρά ψυχολογική άποψη, η αυταπασχόληση δίνει λύση στην ανεργία και σε άλλα κοινωνικά και προσωπικά θέματα. Με κατάλληλη προετοιμασία και υποστήριξη, ο αυταπασχολούμενος μπορεί να λύσει τα δεσμά της εξάρτησής του από προβληματικές σχέσεις (οικογενειακές, διαπροσωπικές, επαγγελματικές, κοινωνικές). Έρχονται στο μυαλό μου παραδείγματα γυναικών που έφυγαν από τα δεσμά της ενδοοικογενειακής βίας με την ενδυνάμωσή τους για αυταπασχόληση. Παραδείγματα νέων που ενδυναμώθηκαν να κάνουν κάτι δικό τους και βγήκαν από το φαύλο κύκλο της κατάθλιψης της ανεργίας τους. Παραδείγματα ανθρώπων που η καινοτόμος διάθεσή τους οδήγησε στη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, στην προαγωγή της επιστήμης, στη βελτίωση της ζωής κάποιων. Με κατάλληλη στήριξη η αυταπασχόληση τονώνει την αυτοπεποίθηση και μπορεί να οδηγήσει σε πολύ καλά αποτελέσματα.

Αυτήν ονομάζω «ρομαντική» επιχειρηματικότητα. Την επιχειρηματικότητα που ξεκινά από την αναζήτηση των ριζών ενός ανθρώπου (από πού προέρχομαι, ποιος είμαι, τι έχω στη διάθεσή μου, ως πρώτη ύλη, πώς μπορώ να την αξιοποιήσω για να είμαι αυτάρκης, ποιον έχω δίπλα μου να συνεργαστώ, και με ποιους στη γειτονιά μου μπορώ να μοιραστώ αυτό που κάνω, τι διώχνω και τι κρατάω και πώς το αξιοποιώ). Την επιχειρηματικότητα που βγάζει κλαδιά, μικρά και μεγάλα (ποιους αφορά άμεσα αυτό που κάνω και πώς τους μεταδίδω το μήνυμα, ποιους αφορά σε ευρύτερο πλαίσιο και πώς τους το κοινοποιώ), με μια προοπτική το δέντρο που μεγαλώνει να δώσει οξυγόνο τόσο στον άνθρωπο που το φύτεψε όσο και στον τόπο, το χωριό, την πόλη, τη χώρα, τη γη που του δίνει τον ήλιο του και το νερό του.

ΥΓ.

Είσαι φοιτητής, σπουδαστής, μαθητής, απόφοιτος, άνεργος, εργαζόμενος, επιχειρηματίας;

Ρώτησε με ό,τι θέλεις ή στείλε μου το σχόλιό σου εδώ: ioanna@triperina.gr

Θα χαρώ για την επικοινωνία.

www.clevercareer.gr

Print PDF